ბაიკალი

ბაიკალი (რუს. Байкал; ბურ. Байгал далай, Байгал нуур) — მსოფლიოს ერთ-ერთი უდიდესი ტექტონიკური წარმოშობის ტბა აღმოსავლეთ ციმბირში, ირკუტსკის ოლქისა და ბურიატეთის ტერიტორიაზე. მსოფლიოში ყველაზე ღრმა ტბა, მტკნარი წყლის უდიდესი რეზერვუარი. მდებარეობს ზღვის დონიდან 455,5 მ სიმაღლეზე, ქედებით გარშემორტყმულ ღრმა ტექტონიკურ ქვაბულში, რომელიც წარმოიქმნა და წყლით ამოივსო პალეოგენის ბოლოსა და ქვედა ნეოგენში. წელიწადის ნახევარზე მეტი ხნით (15 იანვარი — 1 მაისი) ბაიკალი იყინება. ტბა და ირგვლივ მდებარე სანაპირო გამოირჩევა ფლორისა და ფაუნის უნიკალური მრავალფეროვნებით, რომელთაგან უმეტესობა ენდემურია. 1956 წლიდან ტბა გახდა ირკუტსკის წყალსაცავის ნაწილი. ადგილობრივები და საერთოდ რუსეთის მოსახლეობის დიდი ნაწილი ბაიკალს „ზღვას“ უწოდებს.

ბაიკალი მსოფლიოში ტბებს შორის ფართობით მე-6 ადგილზეა. კუნძულების გარეშე მისი ფართობია 31 722 კმ². ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთიდან სამხრეთ-დასავლეთისაკენ გადაჭიმულია 620 კილომეტრზე. სიგანე მერყეობს 24-იდან 79 კმ-მდე. სანაპირო ხაზის სიგრძეა 2100 კმ. ტბის დასავლეთი სანაპირო კლდოვანი და ციცაბოა, ხოლო აღმოსავლეთი — შედარებით ბრტყელი.

დედამიწის უღრმესი ტბაა. თანამედროვე მისი მაქსიმალური სიღრმე — 1642 მეტრი — დაადგინეს 1983 წელს ერთ-ერთი ჰიდროგრაფიული ექსპედიციის დროს. სიღრმის გაზომვაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა რუსმა გეოგრაფმა ლეონიდ კოლოტილომ. ბაიკალის მაქსიმალური სიღრმე რუკაზე დაიტანეს 1992 წელს, ხოლო 2002 წელს სიღრმე დადასტურდა ბელგია-ესპანეთი-რუსეთის ერთობლივი პროექტის დროს, რომელიც მიმართული იყო ბაიკალის ტბის ახალი ბათიმეტრიული რუკის შედგენისაკენ. ბაიკალის საშუალო სიღრმე უდრის 744,4 მ-ს, რაც აგრეთვე დიდ მაჩვენებლად შეიძლება ჩაითვალოს.

ბაიკალის გარდა დედამიწაზე მხოლოდ ორად-ორი ტბა არსებობს (თუ მხედველობაში არ მივიღებთ ყინულისქვეშეთში მოქცეულ ტბა — ვოსტოკს), რომელთა სიღრმე 1000 მ-ს სჭარბობს, ესენია: ტანგანიიკა (1470 მ) და კასპიის ზღვა-ტბა (1025 მ). მოიცავს ზედაპირული მტკნარი წყლის მსოფლიო მარაგის 1/5. სანაპირო ხაზი სუსტადაა დანაწევრებული. მკვეთრად გამოიყოფა ნახევარკუნძულები: სვიატოი-ნოსი და ხორინ-ირგის; ჩივირკუის, პროვალის და სხვ. ყურეები. წყლის მოცულობა შეადგენს 23 615,39 კმ³-ს. წყალშემკრები აუზის ფართობი 570 000 კმ². საერთო მინერალიზაციის მაჩვენებელია 0,120 ‰. გამჭვირვალობა 40 მ-მდე.

1996 წელს ბაიკალის ტბა იუნესკომ შეიტანა მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში, როგორც ფლორისა და ფაუნის უნიკალური ადგილი, რაც, უპირველეს ყოვლისა, ადგილობრივ ენდემიზმშია გამოხატული. ტბის აღმოსავლეთ სანაპიროსთან ცხოვრობენ ბურიატი ტომები, რომლებიც მისდევენ მსხვილი რქოსანი საქონლისა და ცხვრის მოშენებას და სხვა.

ეტიმოლოგია

ადგილობრივები ბაიკალის ტბას ზღვას უწოდებენ. სახელწოდების ეტიმოლოგია ზუსტად არ არის დადგენილი. ზოგიერთი ავტორი მიიჩნევს, რომ სახელწოდება მომდინარეობს მონღოლური „ბაიგალი“ („მდიდარი ცეცხლი“), ან თურქული — „ბაი-ყული“ („მდიდარი ტბა“) სიტყვებისაგან. თუმცა აღნიშნული ჰიპოთეზები მეცნიერულად საფუძველს მოკლებულია. ბაიკალს გააჩნია სხვა სახელწოდებებიც, ასე მაგალითად, ჩინეთის ისტორიაში ტბა მოიხსენიება „პეხაი“-ს სახელწოდებით, რაც ქართულ თარგმანში ჟღერს როგორც „ჩრდილოეთი ზღვა“. ტუნგუსები ბაიკალს „ლამუ“-ს უწოდებენ, ე.ი. ზღვას, ხოლო ბურიატ-მონღოლები „დალანორ“-ს, რაც „წმინდა ტბა“-ს ნიშნავს. შესაძლოა სწორედ ბურიტული „ბაიგალი“ გახდა რუსულ სიტყვახმარებაში დამკვიდრებული სახელწოდება ბაიკალის ფორმით. XIX საუკუნემდე მისი ფართოდ გავრცელებული სახელწოდება იყო „ზღვა“. ტერმინი ბაიკალი განმტკიცდა მხოლოდ XIX საუკუნის შუა ხანების შემდეგ.

კვლევის ისტორია

პირველი პერიოდი

პირველად რუკებზე ბაიკალი დაიტანეს XVII საუკუნის მეორე ნახევარში. ამ რუკებზე ტბის მორფოლოგია არაზუსტად იყო გამოსახული. ტბის შედარებით ზუსტი გამოსახულება მოცემულია რემეზოვის 1701 წლის წიგნში. ბაიკალის პირველი გამოუცემელი რუკა შეადგინა დანიელ გოტლიბ მესერშმიდტმა თავისი მეორე მოგზაურობის დროს 1719-1729 წლებში. 1772-1772 წლებში, ბაიკალის ტბის სანაპიროების პირველი სპეციალური აგეგმვა შეასრულა პუშკარევმა; მანვე მოგვცა ბაიკალის რუკა მასშტაბში 10 ვერსტი დიუმში. თუმცა აღნიშნული რუკა არასოდეს არ ყოფილა გამოცემული, ხოლო მისი ორი დეტალური ხელნაწერის ეგზემპლარი: ერთი რუსული, ხოლო მეორე — გერმანული ტექსტებით, დღემდე ინახება რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ბიბლიოთეკის ხელნაწერთა განყოფილებაში. პუშკარევის მიერ დიუმში 5 ვერსტამდე შემცირებული რუკა გამოიცა იოჰან გოტლიბ გეორგის მიერ 1775 წელს.

ბაიკალის სანაპიროს დეტალური აგეგმვა განხორციელდა 1849-1850 წლებში. აღნიშნული რუკა, რომელიც დაზუსტებული იყო დამატებითი მონაცემებით რუსეთის გეოგრაფიული საზოგადოების ციმბირის განყოფილების მიერ, გამოიცა 1864 წელს. იგი საფუძვლად დაედო ბაიკალის ტბის გეოლოგიურ რუკას, რომელიც გამოქვეყნდა ივანე ჩერსკის მიერ 1886 წელს. ბაიკალის ძირითადი კარტოგრაფიული მასალა მიღებული იქნა 1898-1903 წლებში ჰიდროგრაფიული ექსპედიციის დროს, რომელსაც თედორე დრიჟენკო ხელმძღვანელობდა.

1876 წელს ბ. დიბოვსკისა და ვ. გოდლევსკის მიერ პირველად იქნა შედგენილი ბაიკალის სიღრმული რუკა, რომელიც მოიცავდა ტბის მხოლოდ სამხრეთ ნაწილს მდინარე სელენგის დელტამდე. 1908 წელს თედორე დრიჟენკოს ჰიდროგრაფიული ექსპედიციის შედეგად შესაძლებელი გახდა მთელი ბაიკალის სიღრმული რუკის გამოცემა. საბოლოოდ, 1926-1934 წლებში სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ბაიკალის ლიმნოლოგიური სადგურის მიერ შესრულდა სიღრმის ახალი გაზომვა ტბის მრავალ რაიონში, რის შედეგადაც გლებ ვერეშაგინმა 1 სმ-ში 2,5 კმ-იან მასშტაბში შეადგინა ბაიკალის სიღრმეების ახალი რუკა, 4 ფურცელზე.

ბაიკალის მიმართ გაღვივებული ინტერესი მჭიდროდ არის დაკავშირებული ტბის კვლევის ისტორიასთან, ამასთანავე, აღნიშნული ინტერესი უწყვეტად ვითარდებოდა და უკავშირდებოდა ბაიკალზე ჩატარებული ახალი კვლევების თავისებურებების გამორკვევას, ხოლო ბაიკალის ათვისების შემდეგ, გაიშალა ყველა ახალი შესაძლებლობა საიმისოდ, რომ ტბა სახალხო მეურნეობის მიზნებისათვის ყოფილიყო გამოყენებული.

ბაიკალი ჩვენს წელთაღრიცხვამდე დაწერილ ერთ-ერთ ჩინურ ხელნაწერში მოიხსენიება. მის შესახებ ცნობებს გვაწვდის აგრეთვე გამოჩენილი იტალიელი მოგზაური მარკო პოლო. 1643 წელს ტობოლელმა კაზაკმა კურბატ ივანოვმა მოინახულა ოლხონის კუნძული. 1645 წელს ატამანმა ვასილი კოლესნიკოვმა მოახერხა და მივიდა მდინარე ანგარის სათავესთან. 1650 წელს კოლესნიკოვმა ხელმეორედ მოინახულა ბაიკალის ტბა, ამჯერად იგი თან ახლდა ე. ზაბოლოცკის, რომელიც ბაიკალზე გამოგზავნილი იყო დიპლომატიური მისიით — მოსკოვის სახელმწიფოს, ჩინეთთან და მონღოლეთთან ურთიერთობის დასამყარებლად. ბაიკალზე გადაადგილების შემდეგ, მოგზაურები დასახლდნენ იმ ადგილას, რომელსაც დღეს პოსოლსკი ეწოდება. აქ მათ თავს დაესხნენ ბურიატები და ყველანი დახოცეს, მათ შორის ზაბოლოცკიც. 1681 წელს ამ ბრძოლის ადგილას დაარსდა მონასტერი, რომელსაც ზაბოლოცკის ხსოვნის უკვდავსაყოფად „პოსოლსკი“ ეწოდა. მონასტერის ირგვლივ, მოგვიანებით დასახლება შეიქმნა, ხოლო მიმდებარე ტერიტორიაზე დღემდე არის შემონახული ზობოლოცკის საფლავი.

ბაიკალის პირველი, თუმცა მოკლე აღწერა ეკუთვნით აბაკუმს (1662), ნიკოლაე მილესკუსა (1675) და ებერჰარდ იზბრანტ იდესს (1692).

პეტრე I-ს კარგად ესმოდა, რომ აუცილებელი იყო საერთოდ ციმბირის ტერიტორიაზე დიდი რუსული სამფლობელოების განმტკიცება და ამ ტერიტორიების ბუნებრივი სიმდიდრეების დეტალურად შესწავლა, მათ შორის ბაიკალისა. კვლევები გაგრძელდა თითქმის მთელი XVIII საუკუნის განმავლობაში. ამ პერიოდში ციმბირში და კერძოდ, ბაიკალის ტბაზე გაიგზავნა პირველი სამეცნიერო ექსპედიციები, რომლებმაც შეისწავლეს ციმბირის ტერიტორია და მათ შორის ბაიკალის ტბა. პეტრე I-ის განკარგულებით, პირველად ბაიკალზე სამეცნიერო თვალსაზრისით, გაემგზავრა დანიელ გოტლიბ მესერშმიდტი, რომელმაც ტბა თავისი ათწლიანი მოგზაურობის (1719-1729) დროს მოინახულა და პირველად შეისწავლა ბაიკალი მეცნიერული თვალსაზრისით. მანვე მოგვცა ტბის პირველი რუკა და აღწერა.

1725 წელს მეცნიერებათა აკადემიის დაარსებასთან ერთად, იმთავითვე დაიწყო ციმბირის ტერიტორიის ინტენსიური შესწავლა, რომელიც ბაიკალის ტბასაც შეეხო. ეგრეთ წოდებული კამჩატკის მეორე ექსპედიცია, რომელსაც ბერინგი ხელმძღვანელობდა 1732-1743 წლებს შორის, მოგვცა გმელინის მიერ შედგენილი ბაიკალის ტბის პირველი მეცნიერული აღწერა. 1771-1772 წლებში ბაიკალზე მუშაობდა ექსპედიციის სპეციალური განყოფილება, რომელიც აღჭურვილი იყო მეცნიერებათა აკადემიით პეტრე პალასის ხელმძღვანელობით.

განყოფილებას, რომელიც ბაიკალზე მუშაობდა ხელმძღვანლობდა იოჰან გოტლიბ გეორგი, რომელმაც ტბა ნავით გადაცურა და მოგვცა ამ ვოიაჟის დეტალური აღწერა. ამავდროულად, პეტრე პალასის განკარგულებით, პუშკარევმა შეასრულა ბიაკალის პირველი ტოპოგრაფიული აგეგმვა.

მეორე პერიოდი

ბაიკალის კვლევის მეორე პერიოდი მოიცავს XIX საუკუნის პირველ 2/3-ს და ხასიათდება საკუთრივ ბაიკალის შედარებით სუსტი შესწავლით. იმ პერიოდში ძირითადი აქცენტი გადაიტანეს არა ტბაზე, არამედ მისი გარემომცველი ტერიტორიების შესწავლაზე. რიგი გეოგნოსტიკური ექსპედიციის შედეგად, გამოკვლეული იქნა ბაიკალის სანაპირო რაიონების სასარგებლო წიაღისეულები. აღსანიშნავია აგრეთვე გეოგრაფიული საზოგადოების ციმბირის განყოფილების მიერ 1855-1857 წლებში შესრულებული კვლევები საკუთრივ ბაიკალის ტბაზე.

1855 წელს ცნობილ ნატურალისტს გუსტავ რადეს დაეკისრა ბაიკალის შესწავლა. რადემ ნავით მთელი ბაიკალი მოიარა და მოგვცა ტბის შესახებ დეტალური და საყურადღებო ცნობები. სხვათა შორის, რადეს შეცდომით მიაჩნდა, რომ ბაიკალის უხერხემლოების ფაუნა ღარიბია, რამაც დიდი ხნის განმავლობაში შეუშალა ხელი ტბაზე ფაუნის შესწავლის საქმეს. იმავე პერიოდში იკვლევდნენ თევზჭერის საკითხებს და აგრეთვე, ჩატარდა სიღრმის გაზომვები.

მესამე პერიოდი

ბაიკალის კვლევის მესამე პერიოდი მოიცავს XIX საუკუნის დაახლოებით ორ ათეულ წელიწადს (1866-1890) და ხასიათდება ინტენსიური კვლევებითა და დიდძალი ინფორმაციის მოპოვებით. იმ დროს გაიზარდა ეკონომიკური ინტერესი აღმოსავლეთ ციმბირის მიმართ. იმ პერიოდის მკვლევართაგან უნდა დასახელდეს: ბ. დიბოსვსკი, ი. ჩერსკი, ა. ჩეკანოვსკი, ვ. გოდლევსკი და ვ. კსენჟოპოლსკი, რომელთა კვლევებმა მოიცვა ბაიკალი და მისი მიმდებარე ტერიტორია. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ბენედიქტ დიბოვსკისა (1833-1930) და ივანე ჩერსკის (1845-1892) შრომები. 1867-1868 და 1875-1876 წლებში ბენედიქტ დიბოვსკი იკვლევდა ბაიკალის ბუნებრივ თავისებურებებს; ამასთანავე გაზომა ტბის სიღრმეები, პირველმა შეისწავლა სხვადასხვა სიღრმეში არსებული წყლის ტემპერატურები და წყლის დონის რყევები; დაადგინა ბაიკალის ტბის ენდემიზმის ხასიათი და მანვე შეისწავლა და მეცნიერულად დაამუშავა ენდემური ფაუნის ძირითადი ჯგუფები.

უნდა აღინიშნოს, რომ ბენედიქტ დიბოვსკისა და ვიქტორ გოდლევსკის ჩატარებული სამუშაოები ბაიკალზე მძიმე პირობებში მიმდინარეობდა. თავის ავტობიოგრაფიაში ბ. დიბოვსკი წერდა:

„კვლევები განხორციელდა ჩვენი ძალებითა და სახსრებით, უფრო სწორად, ყველანაირი სახსრების გარეშე.“
საქმე იქამდეც მიდიოდა, რომ სიღრმის გამოსაკვლევად განკუთვნილი ხვეული თოკების დიდ ნაწილს ისინი თავადვე ამზადებდნენ. რუსეთის გეოგრაფიული საზოგადოების აღმოსავლეთ ციმბირის განყოფილებამ მკვლევარებს მხარდაჭერა მხოლოდ ბოლო ხანებში გაუწია. იმავე პერიოდში ორლოვის მიერ შესწავლილი იქნა ბაიკალის წყლის დონის მდგომარეობა, ხოლო თევზის წარმოების დაცემასთან დაკავშირებით, საბუროვმა, კირილოვმა და ელეზინმა შეისწავლეს ბაიკალის თევზჭერის საკითხები.

მეოთხე პერიოდი

ბაიკალის კვლევის მეოთხე პერიოდი გრძელდება XIX საუკუნის 90-იანი წლებიდან ოქტომბრის რევოლუციამდე, ე.ი. 1917 წლამდე და ხასიათდება გამოკვლევითი სამუშაოებით, რომელიც უკავშირდებოდა ბაიკალის სანაპიროსთან რკინიგზის გაყვანას და ამ მხარის ბუნებრივი სიმდიდრეების გარკვევას. დიდი ჰიდროგრაფიული ექსპედიცია, რომელიც მუშაობდა დრიჟენკოს ხელმძღვანელობით 1896-1902 წლებში მოგვცა ბაიკალის ტბის სიღრმეების დეტალური ატლასი და ლოცია. თ. დრიჟენკოს, ა. ვოზნესენსკისა და ბ. შოსტაკოვიჩის მიერ პირველად იყო აღწერილი ტბის კლიმატური თავისებურებები, თერმიკული, მყინვარული საფრისა და წყლის გამჭვირვალობის საკითხები. ჰიდროგრაფიული ექსპედიციის დამოუკიდებლად, 1900-1902 წლებში მუშაობდა სპეციალური ზოოლოგიური ექსპედიცია, რომელსაც ა. კოროტნევი ხელმძღვანელობდა. ექსპედიცია აღჭურვილი იყო გემით, თავისი ვოიაჟით მთელი ბაიკალის ტბის სანაპიროები მოიარეს და შეკრიბეს დიდძალი ფაუნისტური მასალა, რომელიც მოგვიანებით საფუძვლად დაედო არაერთი მონოგრაფიის შექმნას. განსაკუთრებით აღსანიშნავია გეოგრაფისა და ზოოლოგის ლევ ბერგის შრომები.

ბაიკალისპირეთში ჩატარდა ასევე მნიშვნელოვანი გეოლოგიური გამოკვლევები, რომელთაგან განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ვლადიმერ ობრუჩევის მონოგრაფია. ბაიკალისპირეთში სპეციალურ გამოკვლევებს ატარებდნენ პ. პრეობრაჟენსკი და ვ. კატულსკი.

1916 წელს მეცნიერებათა აკადემიაში დაარსდა კომისია, რომელსაც ბაიკალის ყოველმხრივი შესწავლა დაეკისრა. კომისიამ თავისი მოღვაწეობა დაიწყო ვ. დოროგოსტაისკის ხელმძღვანელობის ქვეშ მყოფი ექსპედიციით, რომელმაც გაარკვია მუდმივი სადგურისთვის განკუთვნილი ადგილი. იმავე წელს ბაიკალზე პირველად აშენდა სამეცნიერო-გამოკვლევებისათვის განკუთვნილი ნავი — მოტორული კატერი „ჩაიკა“.

მეხუთე პერიოდი

ბაიკალის კვლევის მეხუთე პერიოდი გაგრძელდა 1917 წლიდან საბჭოთა კავშირის დაშლამდე. ამ მონაკვეთში შეიქმნა კომპლექსური ექსპედიციები, რომელიც ფართო თვალსაზრისით, აწარმოებდა ტბის შესწავლას. გარდა ამისა, შეიქმნა საყურადღებო შრომები კვლევის ცალკეულ და სპეციალურ დარგებში. ტბის კომპლექსურ შესწავლას ხელი მოჰკიდა ბაიკალის ექსპედიციამ, სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის სადგურმა და ირკუტსკის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან არსებულმა ბიოლოგიურ-გეოგრაფიულმა ინსტიტუტმა. ბაიკალის ექსპედიციამ მუშაობა დაიწყო 1925 წლის ივნისში, ხოლო 1928 წელს აღნიშნული ექსპედიცია რეორგანიზებული იყო ბაიკალის ლიმნოლოგიური (თავდაპირველად ბიოლოგიური) სადგურის სახით. ექსპედიციისა და მოგვიანებით სადგურის კვლევებმა მოიცვა მთელი ბაიკალი და მისი სანაპიროები. სხვადასხვა დროს ამ ექსპედიციებს 1944 წლამდე უცვლელად ხელმძღვანელობდა გლებ ვერეშაგინი.

მეექვსე პერიოდი

1992 წელს ბუგულდეიკის შესართავიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 7 კმ-ში განხორციელდა ბურღვა, რის შედეგად გამოვლინდა 120 მ სიგრძის ფსკერის დანალექი კერნი. დანალექების ასაკი განისაზღვრა 30 ათ. წლით. 1993 წელს გამოიცა რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის სამეცნიერო-საცნობარო ატლასი „ბაიკალი“, სადაც შეჯამებულია 1961-1985 წლებში შესრულებული მრავალწლიანი გამოკვლევები. 1995 წელს შედგა პირველი ტურისტული იარმარკა „ბაიკალი-ტური-95“, რომელიც ამჟამად ყოველწლიურად იმართება. 1997 წელს ბაიკალის ტბა შეიტანეს იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში. 2008 წლის აპრილისთვის დაიწყო ღრმაწყლიანი აპარატების „მირ“-1-ისა და „მირ-2“-ის სამწლიანი ექსპედიცია.

მსოფლიოს უღრმესი ტბები

ტბა სიღრმე
ადგილმდებარეობა
1 ბაიკალი 1642  რუსეთი
2 ტანგანიიკა 1470  ბურუნდი,  კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა,  ტანზანია,  ზამბია
3 კასპიის ზღვა 1025  აზერბაიჯანი,  რუსეთი,  ყაზახეთი,  თურქმენეთი,  ირანი
4 ვოსტოკის ტბა ~1000  ანტარქტიდა
5 სან-მარტინი 836  არგენტინა,  ჩილე
6 ნიასა 706  მალავი,  მოზამბიკი,  ტანზანია
7 ისიქ-ქოლი 668  ყირგიზეთი
8 მონების დიდი ტბა 614  კანადა
9 კრატერის ტბა 594  აშშ
10 მატანოს ტბა 590  ინდონეზია

რელიეფი

ბაიკალის ტბას გააჩნია წაგრძელებული ნამგლისებური ფორმა. მისი უკიდურესი წერტილები მდებარეობს ჩრდილოეთ განედის 51° 29′ (მურინო) და 55° 46′ (კიჩერის შესართავი) და სამხრეთ გრძედის 103° 44′ (კულტუკი) და 109° 51′ (დაგარის უბე) შორის. ტბის უდიდესი სიგრძეა 636 კმ, მაქსიმალური სიგანე 79,5 კმ, მინიმალური სიგანე 25 კმ.

წყალშემკრები აუზის ფართობია 570 კმ², რომელიც საკუთრივ ტბის ფართობთან მიმართებაში ძალზე არათანაბრადაა გავრცელებული. მთელი დასავლეთ სანაპიროს გასწვრივ ამ ფართობის საზღვარი გადის ტბის სანაპიროდან რამდენიმე კილომეტრში. იგი შემოზღუდულია თითქმის ყველგან წყალგამყოფი მთებით, რომელიც ტბიდანაც მოჩანს. უშუალოდ ამ წყალგამყოფთან მიდის მდინარე ლენის აუზი, რომელიც ბაიკალის ტბის სანაპიროდან სულ რაღაც 7 კილომეტრში იღებს სათავეს, პოკოინიკის კონცხთან. წყალშემკრები აუზი ყველაზე მეტად გავრცელებულია სამხრეთით და სამხრეთ-დასავლეთით მდინარე სელენგის აუზის მხარეს. მდინარე სელენგის აუზის ფართობია 469940 კმ², რომელზედაც მოდის მთელი ბაიკალის ტბის წყალშემკრები აუზის 83.4%. შემდეგ მოდის მდინარე ბარგუზინი, რომლის აუზის ფართობი შეადგენს 20025 კმ²-ს და შეადგენს ბაიკალის ტბის წყალშემკრები აუზის 3.5%-ს. დანარჩენ შენაკადებს უკავიათ 72035 კმ², რაც პროცენტული მაჩვენებლით შეადგენს 13.1-ს.

საკუთრივ ბაიკალის ტბა მდებარეობს შედარებით არაფართო ქვაბულში, რომელიც შემოსაზღვრულია კლდოვანი მთათა ჯგუფით, კერძოდ, საიანის განშტოებებით, რომელიც ადგილ-ადგილ ჩაჭრილია შედარებით ვიწრო მდინარეული ხეობებით, რომლებიც ტბაში ჩაედინებიან. სამხრეთით, აღმოსავლეთ სანაპიროს გასწვრივ, გადაჭიმულია ხამარ-დაბანის ქედი (სიმაღლე 2000 მ-მდე), რომლის მწვერვალები თითქმის მთელი წლის განმავლობაში თოვლითაა დაფარული.

სამხრეთი ბაიკალის დასავლეთ ნაპირებთან ვრცელდება ბაიკალისპირეთის ქედი, რომლის სიმაღლე ზღვის დონიდან 1200-1300 მეტრია. მცირე ზღვიდან დაწყებული ბაიკალის დასავლეთი ნაპირების უკიდურეს ჩრდილოეთ დაბოლოებამდე გადაჭიმულია ბაიკალის ქედი, რომლის სიგრძე 300 კმ-ია, ხოლო სიმაღლე 2572 მ-მდე (მთა ჩერსკი). ბაიკალის ტბისკენ მოქცეული კალთები ციცაბოა, 900-1000 მ-მდე დაფარულია ტყესტეპით და ფიჭვის კორომებით. ბაიკალის ქედის თითქმის მთელ სიგრძეზე აღმართული მწვერვალები მარადი თოვლითაა დაფარული, ხოლო მრავალ ადგილას შეინიშნება ძველი მყინვარების კვლები.

ქედი გადაკვეთილია რიგი ღრმა ჩაჭრილი ხეობით, რომლებშიც მთის ნაკადები გაედინება. ლანდშაფტების თვალსაზრისით ბაიკალის ტბის ჩრდილოეთის მონაკვეთის დასავლეთი ნაპირები არის ერთ-ერთი ყველაზე თვალწარმტაცი რაიონი მთელ ბაიკალზე. აღმოსავლეთ ნაპირებთან, დაწყებული ჩივირკუის ყურიდან ტბის უკიდურეს ჩრდილოეთ დაბოლოებამდე გადაჭიმულია ბარგუზინის ქედი, რომლის სიმაღლე ზღვის დონიდან 2700 მეტრია. ქედის მთისწინეთები მიკრულია ტბის ნაპირებთან, რომლებიც ადგილ-ადგილ ქმნიან კლდოვან მთებს.

ბაიკალის ტბის სანაპირო ხაზის ყველაზე უფრო მეტად გამოკვეთილი ნახევარკუნძულია სვიატოი-ნოსი, რომელიც ბარგუზინისა და ჩივირკუის ყურეებს შორისაა მოქცეული. სვიატოი-ნოსის ნახევარკუნძული, რომელიც მასიური კლდოვანი სახითაა წარმოდგენილი და ზღვის დონიდან ამაღლებულია 1684 მეტრამდე ტბის ნაპირებთან ეშვება ციცაბო კლდოვანი კალთებით. ეჭვს არ იწვევს, რომ წარსულში სვიატოი-ნონის ნახევარკუნძული იყო კუნძული, ხოლო ჩივირკუისა და ბარგუზინის ყურეების წყლები ქმნიდნენ საერთო ყურეს, რომლებიც შემდგომ აივსო მდინარე ბარგუზინის ნაყარით.

ბაიკალის ტბაში არის 19 მუდმივი კუნძული, რომელთგან უდიდესია ოლხონი. უკანასკნელის სიგრძეა 71,7 კმ, ფართობი 729, 4 კვ.კმ.

ოლხონი კონტინეტისაგან გამოყოფილია ერთ კილომეტრზე ნაკლები სიგანის სრუტით, რომელსაც „ოლხონის ჭიშკარი“ ეწოდება. აღსანიშნავია აგრეთვე უშკანის კუნძულების ჯგუფი, რომელიც ტბის დაახლოებით შუა ნაწილშია განლაგებული. აღნიშნული კუნძულთა ჯგუფი შედგება ოთხი კუნძულისაგან, რომელთაგან უდიდესია დიდი უშკანის კუნძული (ფართობი 9,41 კვ. კმ). დანარჩენი (ვიწრო, მრგვალი და გრძელი უშკანის კუნძულების) ფართობი არ აღემატება ნახევარ კვადრატულ კილომეტრსაც.

დიდი უშკანის კუნძულის სიმაღლეა 150 მეტრი, ხოლო დანარჩენი კუნძულების სიმაღლე სულ რამდენიმე მეტრია. უშკანის კუნძულების ჯგუფი კლდოვანია, აგებულია ძირითადად კირქვებით, დაფარულია ხშირი ტყით. აღნიშნული ყველა კუნძული ძლიერ ნგრევას ექვემდებარება.

სულ ბაიკალის ტბაში 27 კუნძულია, რომელთაგან 5 ხანგამოშვებით წყლის იფარება, ხოლო დანარჩენი კუნძულები მუდმივია. ჩივირკუის ყურეში მდებარეობს 4 მომცრო კუნძული, მცირე ზღვაში 6 კუნძულია, დანარჩენი მომცრო კუნძულები ბაიკალის ტბის ნაპირების სიახლოვესაა. ბაიკალის ტბის კუნძულების საერთო ფართობია 742 კვ.კმ. მათი დიდი ნაწილი დიდი კონცხების ერთობლიობაა, გარდა ამისა, ბაიკალზე არის რამდენიმე დაბალი ქვიშიანი კუნძული, რომელიც წყლით იფარება.

ყურეები და უბეები, რომლებიც ესოდენ მნიშვნელოვანია მცირე გემების სადგომად, ბაიკალის ტბაზე იშვიათი მოვლენაა, ამასთანავე ისინი განლაგებული არიან სანაპიროს გასწვრივ ძალზე არათანაბრად. ყველაზე დიდი ყურეები ჩივირკუისა და ბარგუზინისა წარმოქმნილი არიან სვიატოი-ნოსის ნახევარკუნძულის ტბაში ღრმად შემოჭრის ხარჯზე. თითქმის ყურეს წარმოადგენს ეგრეთ წოდებული მცირე ზღვა, რომელიც ღია ბაიკალიდან გამოყოფილია ოლხონის კუნძულით და პროვალის ყურით.

თვალწარმტაცი ლანდშაფტებით არის განთქმული პესჩანაიას და ბაბუშკის ყურეები სამხრეთ ბაიკალში.

თავისებურ ყურეების ჯგუფს ქმნიან (უფრო ზუსტად ლაგუნებს) პოსოლისა და ისტოკის უბეები (ბაიკალზე მათ „სორებს“ უწოდებენ), რომლებიც ბაიკალიდან გამოყოფილი არიან ხმელეთის ვიწრო მონაკვეთებით. აღსანიშნავია ანგარის სორი. სორები გვხვდება აგრეთვე ჩივირკუის ყურეში. თითოეული მათგანი ბაიკალიდან გამოყოფილია ვიწრო ხაზობრივი ნაყარით; ზოგჯერ სორები დიდწყლიანობის დროს სავსებით წყლითაა დაფარული. ბაიკალის ტბის სანაპიროს მრავალ ადგილას ეშვება რამდენიმე ათეული მეტრის სიმაღლის კლდე. განსაკუთრებით აღსანიშნავია სოსნოვკისა და ჩივირკუის ყურის მონაკვეთი, აგრეთვე მონაკვეთი ონგურენისა და კოჩერიკოვსკის კონცხს შორის.

ბაიკალის ტბის ფსკერის რელიეფი იყოფა 3 ძირითად ნაწილად: სამხრეთის ღრმული, შუა ღრმული და ჩრდილოეთის ღრმული.

პირველი მათგანია — სამხრეთი ღრმული, რომელიც იკავებს მთელ სამხრეთ ბაიკალს. ამ ღრმულის მაქსიმალური სიღრმე აღწევს 1473 მეტრს, საშუალო სიღრმე 810 მეტრია. სამხრეთ ღრმულში ტბის დანალექებმა არც თუ ისე შეარბილეს ფსკერის პირვანდელი რელიეფი. ფსკერზე გვხვდება წყალქვეშა ჭიუხები, რომლებიც მკვეთად არის გამოყოფილი ღრმულის იმ ნაწილში, რომელიც მდინარე სელენგის დელტისკენაა მიქცეული; ჭიუხები აქ სელენგის ნაყარითაა დაფარული. ერთ-ერთი ჭიუხი ზედაპირზე იმდენად არის ამოწეული, რომ სოფლებს გოლოუსტნისა და პოსოლსკის შორის წარმოქმნის თავთხელს, რომელშიც სიღრმე მხოლოდ 94 მეტრია. აღნიშნული თავთხელი, სავარაუდოდ, წარმოადგენს კუნძულ სტოლბოვის რელიქტს, რომელიც ბაიკალის წყლებით იყო დანგრეული.

ბაიკალის ტბაში გამოიყოფა აგრეთვე შუა ღრმული, რომელიც სამხრეთის ღრმულის გადაკვეთის ადგილზე სიღრმეში 428 მეტრს აღწევს. შუა ღრმულში ბაიკალის ტბა აღწევს თავის მაქსიმალურ სიღრმეს — 1642 მ-ს. აღნიშნული სიღრმე განლაგებულია ოლხონის კუნძულზე მდებარე უხანის კონცხის საპირისპიროდ 10 კილომეტრის მანძილზე. შუა ღრმულის საშუალო სიღრმეა 803 მ.

გამოკვეთილი ჩაღრმავებები მდებარეობს ოლხონის კუნძულის აღმოსავლეთით მდებარე ფსკერზე; დიდი სიღრმეები აღრიცხულია აგრეთვე უშკანის კუნძულების აღმოსავლეთ რაიონში, სადაც ფსკერის ზოგიერთ მონაკვეთზე დახრის კუთხის სიდიდე 80°-ზე მეტრია. ფსკერის რელიეფის განსაკუთრებული სირთულე ახასიათებს ბარგუზინის ყურეს, რომელიც წარმოადგენს შუა ღრმულის შემადგენელ ნაწილს. წყალქვეშა ქედებით იგი გაყოფილია ორ ღრმულად.

შუა ღრმული ჩრდილოეთი ღრმულისაგან გამოყოფილია აკადემიის ქედის მეშვეობით, რომელიც გადაჭიმულია ოლხონის კუნძულის ჩრდილოეთი დაბოლოებიდან უშკანის კუნძულებამდე და შემდეგ გრძელდება ვალუკანის კონცხამდე.

ამრიგად, უშკანის კუნძულები წარმოადგენს მხოლოდ და მხოლოდ წყლის ზედაპირზე ამოზიდულ აკადემიის ქედის ჩრდილოეთ ნაწილს. ქედის კალთები ციცაბოდ ეშვება სამხრეთ-აღმოსავლეთისაკენ ბაიკალის ტბის შუა ღრმულის რაიონამდე და ჩრდილოეთ-დასავლეთისაკენ ჩრდილოეთი ღრმულისაკენ.

ჩრდილოეთი ღრმული იკავებს სივრცეს, რომელიც ვრცელდება აკადემიის ქედის ჩრდილოეთით და მოიცავს „მცირე ზღვის“ აკვატორიას. ღრმულის მაქსიმალური სიღრმე უდრის 988 მ-ს, საშუალო სიღრმე — 564 მ-ს. ჩრდილოეთი ღრმულისათვის დამახასიათებელია ფსკერის ნაზი რელიეფი, რომლის სიღრმეები იზრდება მცირე ზღვის სამხრეთი მონაკვეთიდან კოტელნიკოვის კონცხის რაიონამდე. ღრმულის დასავლეთი ნაპირების სიახლოვეს ფსკერი უფრო ციცაბოდ ეშვება სიღრმეში, ვიდრე აღმოსავლეთ ნაპირებთან, სადაც დამახასიათებელია მნიშვნელოვანი მცირე სიღრმეები.

ბაიკალის ტბის ფსკერის ზედაპირის დიდი ნაწილი (100 მეტრზე მეტი სიღრმეები) დაფარულია სქელი ფენის დანალექი შლამით, რომელიც ძირითადად შედგება მრავალრიცხოვანი მცენარეული ნარჩენებისაგან. ზოგან, მაგალითად, აკადემიის ქედზე, ბაიკალის ფსკერი შედგება დედაქანისაგან, მოიპოვება აგრეთვე ფსკერის ისეთი მონაკვეთები, სადაც დიდ სიღრმეებზე შეიძლება შევხვდეთ რიყის ქვებსა და კენჭებს.

ბაიკალის მცირე სიღრმეების დიდი ნაწილი (განსაკუთრებით მდინარეთა დელტისკენ მოქცეული მონაკვეთებ??

Ჩამოთვლილია შემდეგ კატეგორიებში:
დატოვე კომენტარი
რჩევები და მინიშნებები
Dilek I
1 Августа 2014
Lake Baikal is the oldest freshwater lake in the world. In the winter, the lake freezes, but the water is so clear that you can see 130 feet below the ice.
Brid
1 Октября 2013
Amazing place. The deepest and largest freshwater lake in the world.
Ольга Михайлик
28 Марта 2015
25 место на рынке - за рыбкой ходите туда. Не пожалеете. А потом на берег кушать )) кабинка с лавками и столиками стоит 100 рублей. Покататься на катере на возд.подушке 500 с чела 15 минут. Рекомендую
Natalia
17 Июля 2015
Чистый воздух, мягкая вода, красивая природа, много исторических памятников и удивительных мест, вкусный омуль - лучшая в мире рыба!)
Anton Shavshukov
7 Августа 2014
На резиновой лодке не отплывайте далеко от берега, волна быстро поднимается! Лучшее время морских путешествий - после 6 вечера!
Dmitry Dawson
19 Сентября 2014
Возьмите паром до порта Байкал и прогуляйтесь вдоль ж/д путей. Или лучше на поезде! Тоннели - прямо через скалы!
8.7/10
Baikal TRF, irishmet და 35,104 მეტი ადამიანი იყო აქ
რუქა
В 85.6км от Olkhonsky District, ირკუტსკის ოლქი, რუსეთი მიიღეთ მიმართულებები
Чтв 1:00 PM–9:00 PM
Птн 11:00 AM–10:00 PM
Sat 10:00 AM–10:00 PM
Вск 11:00 AM–8:00 PM
Пнд Noon–7:00 PM
Втр 1:00 PM–9:00 PM

Lake Baikal on Foursquare

ბაიკალი on Facebook

სასტუმროები მიმდებარე

ყველა სასტუმრო იხილეთ ყველა
Baikal View Hotel

დაწყებული $85

Guest House Bayar

დაწყებული $65

Guest house Amethys

დაწყებული $24

The Townhouse

დაწყებული $19

Guest House Usadba Nabaimar

დაწყებული $37

Baikalskaya Solyanka Hotel

დაწყებული $75

რეკომენდებული ღირსშესანიშნაობები მიმდებარე

იხილეთ ყველა იხილეთ ყველა
Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
ოლხონი

ოლხონი (რუს. Ольхон) — კუნძული ბაიკალის ტბის ჩრდილოეთ-დასავლეთ ნაწილში

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
ბაიკალის ქედი

ბაიკალის ქედი (რუს. Байкальский хребет) — ქედი ბა

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
უშკანის კუნძულები

უშკანის კუნძულები (რუს. Ушканьи острова) — კუნძულთა ჯგუფი ბაი

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
Этнографический музей народов Забайкалья

Этнографический музей народов Забайкалья — музейный комп

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
Памятник Ленину (Улан-Удэ)

Памятник Владимиру Ильичу Ленину в Улан-Удэ - скульптурное извая

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
Бурятский государственный академический театр оперы и балета

Бурятский ордена Ленина государственный акад

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
Троицкий храм (Улан-Удэ)

Свято-Троицкий храм – одна из старейших церквей города

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
Бурятский государственный академический театр драмы имени Хоца Намсараева

Бурятский государственный академический театр дра

მსგავსი ტურისტული ატრაქციონები

იხილეთ ყველა იხილეთ ყველა
Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
ნოიზიდლერი

ნოიზიდლერი (გერმ. Neusiedler See, უნგრ. Fertő tó) — მეორე უდი

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
სრებირნის ნაკრძალი

სრებირნის ნაკრძალი (ბულგ. Природен резерват Сребърна) — ბუნების ნაკ

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
Oeschinen Lake

Oeschinen Lake (German: Oeschinensee) is a lake in the Bernese

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
ისიქ-ქოლი

ისიქ-ქოლი (ყირგ. Ысык көл Issık Köl, თურქ. Issık Göl , რუს. Иссык-Ку

Სურვილების სიაში დამატება
მე აქ ვიყავი
ეწვია
ხანჯოუს დასავლეთის ტბის კულტურული ლანდშაფტი

ხანჯოუს დასავლეთის ტბის კულტურული ლანდშაფტი — არეალი ჩინეთში, რომ

იხილეთ ყველა მსგავს ადგილებში